Cholesterol is een vetachtige substantie die van nature in het lichaam voorkomt. Het is een essentiële bouwsteen voor het aanmaken van celmembranen, hormonen (zoals testosteron en oestrogeen), en galzuren die vetten helpen verteren. Kortom, zonder cholesterol kan je lichaam niet goed functioneren.

Maar zoals bij veel dingen in het leven, draait alles om balans. Het lichaam maakt zelf cholesterol aan, voornamelijk in de lever, maar een deel haal je ook uit je voeding. En hier ligt de crux: te veel cholesterol, vooral het verkeerde type, kan ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken. (Alloubani et al., 2020)

Je hebt vast wel eens gehoord van LDL en HDL, vaak omschreven als “slecht” en “goed” cholesterol. Maar waarom?

• Low-Density Lipoprotein (LDL)
  Dit is het "slechte" cholesterol. LDL transporteert cholesterol vanuit de lever naar de rest van het lichaam. Dat klinkt nuttig, maar wanneer er te veel LDL in het bloed zit, kan het zich ophopen aan de wanden van de bloedvaten. Dit proces heet atherosclerose en kan leiden tot vernauwingen of zelfs blokkades, met als gevolg een verhoogd risico op hart- en vaatziekten.

• High-Density Lipoprotein (HDL)
  Dit is het "goede" cholesterol. HDL doet precies het tegenovergestelde van LDL: het haalt overtollig cholesterol uit het bloed en brengt het terug naar de lever, waar het wordt afgebroken. Hoe hoger het HDL-niveau, hoe beter je beschermd bent tegen hart- en vaatziekten.

Triglyceriden: De stille medespeler

Naast LDL en HDL spelen ook triglyceriden een rol in de vetstofwisseling. Triglyceriden zijn vetten die het lichaam als energiebron gebruikt. Maar hoge niveaus van triglyceriden, in combinatie met een hoog LDL-gehalte en laag HDL-gehalte, verhogen het risico op hart- en vaatziekten. (Alloubani et al., 2020) 

Hoewel cholesterol belangrijk is, wordt het gevaarlijk wanneer de balans verstoord raakt. Een hoog LDL-gehalte, gecombineerd met een laag HDL-gehalte, verhoogt het risico op:

• Hartaanvallen
  Door vernauwde of geblokkeerde bloedvaten.
• Beroertes
  Door een verminderde bloedtoevoer naar de hersenen.
• Perifere vaatziekte
  Waarbij de bloedtoevoer naar ledematen beperkt wordt.

Factoren zoals een ongezonde voeding, weinig beweging, overgewicht en genetische aanleg kunnen bijdragen aan een verhoogd cholesterolgehalte. Ook aandoeningen zoals diabetes en een trage schildklier spelen een rol. (Alloubani et al., 2020)

Vaak merk je niets van een hoog cholesterolgehalte totdat er complicaties optreden, zoals pijn op de borst of een hartaanval. Daarom is het belangrijk om regelmatig je cholesterol te laten testen, vooral als je risicofactoren hebt.

Belangrijke waarden volgens de richtlijnen:

• LDL-cholesterol: Minder dan 2,5 mmol/L wordt als optimaal beschouwd.
• HDL-cholesterol: Meer dan 1,0 mmol/L voor mannen en 1,2 mmol/L voor vrouwen is wenselijk.
• Triglyceriden: Minder dan 1,7 mmol/L is ideaal.
• (Hill & Bordoni, 2023 & Voedingscentrum, z.d.)

Gelukkig kun je veel doen om je cholesterolgehalte te verbeteren en je risico te verlagen:

1. Aanpassingen in je voeding

• Vermijd verzadigde vetten (zoals in boter en vette vleeswaren) en transvetten (zoals in gefrituurd eten en koekjes).
• Kies voor onverzadigde vetten (zoals in olijfolie, noten en vette vis).
• Eet meer vezels, vooral uit groenten, fruit en volkoren granen. Vezels helpen cholesterol te binden en af te voeren.

2. Beweeg regelmatig
Beweging verhoogt het HDL ("goede" cholesterol) en helpt gewicht en bloeddruk onder controle te houden. Probeer minstens 30 minuten per dag actief te zijn.

3. Stop met roken
Roken verlaagt het HDL en verhoogt het risico op hart- en vaatziekten. Stoppen kan al snel een positief effect hebben.

4. Medicatie als het nodig is
Bij hardnekkig hoge cholesterolwaarden kunnen medicijnen zoals statines worden voorgeschreven om het LDL-gehalte te verlagen. Dit gebeurt altijd in overleg met een arts. 

(Hill & Bordoni, 2023)

Een diëtist kan een belangrijke rol spelen in het managen van iemands cholesterolniveau. Door het voedingspatroon onder de loep te nemen en praktische tips te geven, kan een diëtist helpen om de cholesterolwaarden te verbeteren. Denk aan gepersonaliseerde adviezen, zoals welke producten je beter kunt kiezen en hoe je maaltijden gezonder maakt zonder in te leveren op smaak.

Cholesterol is niet de vijand, het is vooral een kwestie van balans. Met een gezonde leefstijl, bewuste voedingskeuzes en eventueel medische ondersteuning kunnen cholesterolwaarden verbeterd worden en het risico op ernstige aandoeningen aanzienlijk verlaagd worden.