Bij de diagnose van MetS kijkt men naar een aantal belangrijke kenmerken. Wanneer iemand drie of meer van deze kenmerken heeft, is er sprake van metabool syndroom.

Verhoogde tailleomvang - Het eerste kenmerk is een verhoogde tailleomvang. Bij mannen betekent dit een tailleomvang groter dan 102 cm, terwijl dit bij vrouwen groter moet zijn dan 88 cm. Dit wijst op centrale obesitas, waarbij vet zich ophoopt rond de buik. Dit type vet is bijzonder risicovol, omdat het kan leiden tot insulineresistentie en ontstekingen.

Hoge triglyceridenwaarde - Daarnaast wordt gekeken naar de hoeveelheid vetten in het bloed. Een hoge triglyceridenwaarde, vanaf 150 mg/dL (nuchter), wijst op een verstoorde vetstofwisseling. Dit verhoogt de kans op het ontstaan van atherosclerose, oftewel aderverkalking.

HDL-cholesterol - Een ander belangrijk aspect is het HDL-cholesterol, vaak het "goede cholesterol" genoemd. Dit type cholesterol helpt bij het verwijderen van overtollig vet uit de bloedvaten. Bij mannen ligt een laag HDL-gehalte onder de 40 mg/dL, en bij vrouwen onder de 50 mg/dL.

Verhoogde bloedsuikerspiegel - Een verhoogde bloedsuikerspiegel, van 100 mg/dL of meer (nuchter), wijst erop dat het lichaam moeite heeft om suiker goed te verwerken. Dit is een belangrijke waarschuwing voor de mogelijke ontwikkeling van diabetes type 2.

Verhoogde bloeddruk - Tot slot kan een verhoogde bloeddruk een aanwijzing zijn. Dit betekent een systolische waarde van 130 mmHg of hoger, of een diastolische waarde van 85 mmHg of hoger. Dit legt een grote belasting op het hart en de bloedvaten.

Al deze kenmerken samen wijzen op een verstoorde stofwisseling. Zonder interventie kunnen ze leiden tot ernstige chronische aandoeningen zoals hartaanvallen en beroertes. (Fahed et al., 2022 & Swarup et al., 2024) 

Het ontstaan van MetS is complex en wordt beïnvloed door verschillende factoren.

Een van de belangrijkste oorzaken is insulineresistentie. In deze situatie reageren de cellen in je lichaam minder goed op insuline, een hormoon dat nodig is om suiker uit je bloed naar je cellen te transporteren. Hierdoor blijft de bloedsuikerspiegel verhoogd, wat op de lange termijn schade kan veroorzaken aan organen.

Ook speelt centrale obesitas een grote rol. Vet dat zich ophoopt rond de buik produceert ontstekingsstoffen en vrije vetzuren. Deze stoffen dragen bij aan insulineresistentie en verhogen het risico op hart- en vaatziekten.

Een minder zichtbaar aspect is chronische ontsteking. Mensen met MetS hebben vaak verhoogde niveaus van ontstekingsmarkers, zoals C-reactief proteïne (CRP). Dit wijst op een laaggradige, langdurige ontsteking die schadelijk is voor het lichaam.

Daarnaast hebben leefstijl en genetica een grote invloed. Een ongezond voedingspatroon, weinig beweging en genetische aanleg verhogen het risico. Zo is bijvoorbeeld bekend dat genetische varianten in het FTO-gen de kans op obesitas en insulineresistentie vergroten. (Fahed et al., 2022 & Swarup et al., 2024) 

MetS treft wereldwijd een groot deel van de bevolking. De risicogroepen zijn breed. Volwassenen boven de 45 jaar hebben een verhoogde kans, maar ook jongeren blijven niet gespaard. Door de toenemende obesitas bij kinderen en adolescenten, zien we MetS steeds vaker in deze leeftijdsgroep. Bij vrouwen in bepaalde etnische groepen is het risico zelfs nog hoger. (Fahed et al., 2022 & Swarup et al., 2024) 

De behandeling van MetS richt zich op het aanpakken van de onderliggende risicofactoren. Dit kan op verschillende manieren.

Leefstijlveranderingen - Een gezonde leefstijl vormt de basis. Het aanpassen van je voedingspatroon is hierbij cruciaal. Een dieet dat rijk is aan groenten, fruit, volle granen en gezonde vetten kan helpen om gewicht te verliezen en ontstekingen te verminderen. Regelmatige lichaamsbeweging, zoals wandelen of fietsen, zorgt ervoor dat je stofwisseling verbetert en je gewicht afneemt. Zelfs een gewichtsverlies van 7-10% kan al een groot verschil maken.

Gezonde gewoontes, zoals stoppen met roken, minder alcohol drinken en voldoende slapen, dragen ook bij aan het herstel.

Medicatie - In sommige gevallen is medicatie nodig. Cholesterolverlagende middelen, zoals statines, helpen bij het verbeteren van de vetstofwisseling. Antihypertensiva verlagen de bloeddruk, terwijl medicatie zoals metformine de insulinegevoeligheid verhoogt.

Chirurgie - Voor mensen met ernstige obesitas kan een maagverkleining worden overwogen. Dit leidt vaak tot duurzaam gewichtsverlies en kan veel gezondheidsproblemen verbeteren. (Fahed et al., 2022 & Swarup et al., 2024) 

Voorkomen is beter dan genezen. Door een gezond gewicht te behouden, regelmatig te bewegen en gevarieerd te eten, kun je de kans op MetS aanzienlijk verkleinen. Vroege opsporing en interventie zijn hierbij essentieel, zeker voor mensen met een verhoogd risico door genetische aanleg. (Fahed et al., 2022 & Swarup et al., 2024) 

De diëtist speelt een sleutelrol in het begeleiden van patiënten met MetS. Zij analyseren het voedingspatroon en brengen risico’s in kaart. Vervolgens stellen ze een persoonlijk voedingsplan op, gericht op gewichtsverlies, gezonde keuzes en een betere stofwisseling.

De diëtist motiveert patiënten om ongezonde gewoontes te doorbreken en biedt praktische tips, zoals hoe je gezondere alternatieven kiest. Daarnaast stimuleren ze beweging en begeleiden ze in het aanpakken van andere factoren, zoals stress.

Door regelmatige monitoring kan de diëtist de voortgang bijhouden en het plan bijstellen waar nodig. Zo zorgen ze samen met de patiënt voor duurzame verbeteringen in de gezondheid. (Breure, 2025)

Metabool syndroom is een complexe aandoening die vraagt om een integrale aanpak. Door samenwerking tussen patiënt, diëtist en andere zorgverleners kunnen de risico's aanzienlijk worden verminderd, en kan de kwaliteit van leven verbeteren.

Ben je klaar om je kennis in de praktijk te brengen? Ga aan de slag met de opdrachten en casussen in deze module om je inzicht verder te verdiepen!